Zespół Przedszkolno - Szkolny w Dobromierzu

Placówka Dobromierz

Gmina wiejska Dobromierz została 31 marca 1923 roku przyłączona do powiatu włoszczowskiego. Składała się z następujących miejscowości: Bobrowniki, Bobrowska Wola, Bobrowska Wola kol., Boża Wola, Dobromierz, Jeżowiec, Łapczyna Wola, Łapczyna Wola kol., Mrówina, Mrówina kol., Rączki, Stanowiska, Wymysłów i Wyrębiska.

Podczas okupacji w Dobromierzu ustanowiono posterunek Policji Granatowej, a w Rączkach znajdował się oddział sanatoryjny dla żołnierzy Wehrmachtu, przebywających na rekonwalescencji po wyjściu ze szpitala.

W konspiracji
Na terenie gminy zapewne na początku 1940 r. utworzono placówkę która organizacyjnie wchodziła w skład Obwodu Włoszczowa. Placówka posiadała kryptonim „Lasy” i kolejne numery 1,11
Komendantem Placówki był przez cały czas okupacji:
ppor. Stanisław Kusiński „Grom” – sekretarz gminy Dobromierz,
Stan osobowy placówki na dzień 30 maja 1944r. wynosił 62 członków, w tym 2 oficerów. Uzbrojenie placówki stanowiły: 1 rkm, 2 pm, 18 karabinów i 3 pistolety.
Skład placówki pozwolił na sformowanie z jej żołnierzy plutonu. Jego dowódcą był ppor. Józef Strychalski „Blondyn”. Niestety nie wiemy jaka była obsada dowódców drużyn.

W strukturze Podobwodu II
Od maja 1942 roku tern Obwodu Włoszczowa został podzielony na Podobwody (niekiedy określano je Rejonami) jako pośrednie szczeble dowodzenia. Do czerwca 1944r. było ich pięć. Placówka Oleszno wchodziła w skład Podobwodu II obejmującego także Placówki: Kluczewsko, Oleszno i Krasocin.

Komendantem Podobwodu miał zostać ppor. Józef Strychalski „Blondyn” (dowódca plutonu w Placówce Dobromierz), ale ostatecznie odmówił (powody nie są nam znane).

Ostatecznie od maja 1942r. Komendantem Podobwodu został Tadeusz Pałys pełniący w tym czasie funkcję Komendanta Placówki Kluczewsko. Niestety prawdopodobnie w lipcu 1942r. zdekonspirowany musiał opuścić teren obwodu.

20 października 1942r. Komendantem Podobwodu został skierowany przez Komendę Okręgu Mieczysław Tarchalski „Marcin”. Funkcję tą pełnił do czerwca 1943r. kiedy to Komendant Obwodu Włoszczowa mianował go kierownikiem Kierownictwa Dywersji (Kedyw) Obwodu. Od tego czasu przez rok. Podobwód nie miał komendanta.

Reorganizacja podobwodów
W czerwcu 1944r. Komenda Obwodu Włoszczowa zreorganizowała pracę podobwodów zmniejszając jednocześnie ich ilość do 3. Placówka Dobromierz w dalszym ciągu wchodziła w skład Podobwodu III, który otrzymał teraz kryptonim „Orzeł”. Komendantem Podobwodu został mianowany Józef Piotrowicz Józef „Wybój”, który mieszka w tym czasie w dworze Konrada Niemojewskiego w Olesznie.
Odtąd w skład Podobwodu wchodziły następujące placówki: Kluczewsko, Oleszno, Krasocin, Włoszczowa miasto, Włoszczowa gmina, Kurzelów i Secemin.

Tajne nauczanie
Już na przełomie 1939/40 nauczyciele przystąpili do tajnego nauczania przedmiotów zabronionych przez okupanta.
Na przełomie 1941/42 roku powstała w Obwodzie Włoszczowa Powiatowa Komisja Oświaty i Kultury. Gmina Dobromierz była w niej reprezentowana przez Kazimierza Młynarczyka. Po jego aresztowaniu gminę reprezentował Leon Kusiński (reprezentant Gminy Oleszno).
O trudnej sytuacji nauczycieli niech świadczy fakt, że w szkole w Dobromierzu, gdzie uczyło 6 osób i istniała 7 klasowa Publiczna Szkoła Powszechna (w roku szkolnym 1936/37 w 10 oddziałach uczyło się 369 uczniów) w 1943 roku pozostał tylko jeden nauczyciel.
Na taki stan wpływ miały m.in. aresztowania. Mimo środków ostrożności Niemcy znaleźli w szkole w Dobromierzu zakazane podręczniki. Na skutek tego zostali zwolnieni nauczyciele: Kazimierz Młynarczyk i Maria Wąsikiewicz. W niecałe trzy tygodnie później, tj. 19 czerwca 1942r. aresztowano ich i wywieziono ich do obozów koncentracyjnych. Kazimierz Młynarczyk zesłany do Auschwitz-Birkenau nie wrócił. Maria Wąsikiewicz została zesłana do obozu w Ravensbrück skąd szczęśliwie powróciła po wojnie.

Akcja "Burza"
Na czas przygotowywanej akcji "Burza" żołnierze placówki mieli wejść w skład II batalionu 74 pp. Ogłoszenie akcji "Zemsta" - marsz na pomoc walczącej Warszawie doprowadziło do zmiany planów. Na ich realizację było mało czasu bowiem rozkaz o wymarszu Komendant Obwodu Włoszczowa otrzymał dopiero 18 sierpnia. W trybie alarmowym zarządzono mobilizację. Na miejsce zbiórki wyznaczono gajówkę Kuźnica obok Oleszna. Z Placówki Dobromierz stawiło się kilku żołnierzy pod dowództwem ppor. Stanisława Kusińskiego „Grom” (Komendant Placówki). Został on dowódcą III plutonu w 6 kompanii II batalionu.

W ciągu 3 dni stawia się: 8 oficerów, 42 podoficerów i 170 strzelców – łącznie 220 żołnierzy, uformowanych w 2 kompanie. Batalion wyrusza 21 sierpnia.

Akcje
Z Placówką Dobromierz związanych jest kilka akcji zbrojnych.Co do niektórych mamy mało informacji.

Śmierć Franciszka Głowacza "Lis"
Na przełomie 1941/4r. Franciszek Głowacz "Lis" (żołnierz z oddziału H.Dobrzańskiego "Hubal"), który w tym czasie działa "na własną rękę" często przebywa w przysiółku Kresy (Bobrowniki).

10 kwietnia 1942r. dzięki informacjom uzyskanym od konfidenta żandarmi z otoczyli w Kresach trzy zagrody, należące do braci Biskupskich. „Lis” przebywał w tym czasie w domu Leona Biskupskiego „Dyszel”. Widząc wchodzących żandarmów Franciszek Głowacz rzucił granat, a sam wyskoczył przez okno i zaczął biec do lasu. Padł skoszony serią na jego skraju. Granat rzucony przez „Lisa” pozwolił uciec „Dyszlowi”. Mimo ran zmylił niemiecki pościg. W odwecie Niemcy zastrzelili jego ojca Franciszka Biskupskiego.
Mogiła Głowacza – szaniec partyzancki z lancami ułańskimi i Krzyżem Walecznych w brązie znajduje się na cmentarzu w Stanowiskach koło Dobromierza.

Więcej o Franciszku Głowaczu "Lis"

Luty 1943r. - Rączki
Druga połowa lutego 1943 r. oddział pod dowództwem księdza Feliksa Kowalika „Zagłoba” przeprowadził kolejną akcję, która w literaturze opisywana jest następująco: „rozbrojenie ośrodka wypoczynkowego dla oficerów Wehrmachtu w Kluczewsku”. Teoretycznie wszystko jest proste tylko, że w Kluczewsku takiego ośrodka nie było, ale był w Rączkach, Placówka Dobromierz, a jak pamiętamy ksiądz Kowalik przez dwa miesiące był w parafii Stanowska odległej od Rączek o 6 kilometrów. Oddajmy głos Zbigniewowi Zielińskiemu który tak opisał akcję, na podstawie rozmowy z „Zagłobą”: W majątku ziemskim Kluczewsko kolo Włoszczowej, będącym pod zarządem niemieckim , władze okupacyjne zorganizowały w pałacu ośrodek wypoczynkowy dla oficerów Wehrmachtu, urlopowanych z frontu wschodniego. Zawsze przebywało tam kilkunastu oficerów. Majątku pilnowało kilku uzbrojonych żołnierzy Wehrmachtu ze starszych roczników. W końcu lutego 1943 roku z Przedborza wyruszyła do Kluczewska - pieszo, na furmance i rowerach - grupa partyzancka. Dowodził kpt. „Zagłoba” . Plan nie zakładał likwidacji Niemców, a to ze względu na represje, jakie mógł zastosować okupant w stosunku do miejscowej ludności. Jednak na wszelki wypadek, gdyby doszło do strzelaniny i polała się krew, w połowie drogi, w przydrożnej chałupie, zorganizowano punkt sanitarny oraz pozostawiono w rezerwie do ewentualnej osłony sześciu uzbrojonych partyzantów. Akcja została przeprowadzona błyskawicznie przez zaskoczenie wartowników. Śpiący oficerowie nawet nie zdążyli poderwać się z łóżek. Zabrano broń, mundury i inne przedmioty wyposażenia wojskowego. Kpt. „Zagłoba” zostawił pokwitowanie, że sprzęt zabrano na potrzeby Wojska Polskiego”.

Podsumowanie: 1.Trasa do przejścia do Rączek 6 km, do Kluczewska 20 km., 2. W Kluczewsku znajduje się posterunek Schutzpolizei (Policja Ochronna), a z opisu nie wynika, że wystawiane jest jakiekolwiek ubezpieczenie., 3. Punkt sanitarny usytuowany został w połowie drogi co może wskazywać na wieś Chałupy. Wodług Dionizego Krawczyńskiego akcja miała miejsce właśnie w Rączkach, a zdobyte mundury były potem użyte w akcji zdobycia pieniędzy w Banku Emisyjnym w Częstochowie.

Historia bohaterskiego księdza dostępna na osobnej stronie: Kowalik Feliks "Zagłoba", "Andrzej".

Kwiecień –maj 1943r. - opanowanie gminy
Kwiecień –maj 1943 opanowanie Urzędu Gminy przez patrole dywersyjny z sąsiedniego terenu i zniszczenie dokumentacji ewidencyjnej i kontyngentowej (akcja zarządzona przez Mieczysława Tarchalskiego „Marcin” Komendant Podobwodu).

17 lipca 1943r. - posterunek policji
17 lipca 1943r. siedmiu ludzi z oddziału partyzanckiego Narodowej Organizacji Wojskowej por. Tadeusza Kozłowskiego „Piotr” po krótkiej walce rozbroiło posterunek policji granatowej w Dobromierzu zdobywając 1 rkm, 7 kb i amunicję. Do oddziału dołączył jeden z policjantów (być może jest to NN „Jędruś”).

27 czerwca 1944r. - akcja Koppe
Latem 1944r. Obwód Włoszczowa miał być terenem przez który, pod osłoną oddziału partyzanckiego M. Tarchalskiego "Marcin", przemieszcza się grupa żołnierzy AK z warszawskiego batalionu "Parasol". Grupa ta miała w Krakowie przeprowadzić zamach na Wilhelma Koppe, niemiecki oficer odpowiedzialny za akty terroru na terenie Generalnej Guberni. Po przejściu przez teren obwodu żołnierze z Warszawy mieli złożyć swoją broń do specjalnej skrytki, a sami już publicznymi środkami transportu powrócić do stolicy.

Aby zrealizować ten zamysł 27 czerwca dotarł z Warszawy na teren Obwodu Włoszczowa czterotonowy chevrolet z dwoma kierowcami którymi byli: Tadeusz Karczewski „Wierzba” i Janicki Mieczysław „Otwocki”. W Dobromierzu bez problemów odnaleźli Urząd Gminy i nawiązali kontakt z Komendantem Placówki, którym był Stanisław Kusiński "Grom" zatrudniony jednocześnie jako Sekretarz Gminy. Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami znakiem rozpoznawczym była kartka przedarta na pół. Warszawscy żołnierze pozostawili pod opieką "Groma" (złożony na podwórzu jego gospodarstwa) specjalny barak - w jego ścianie zrobiona była skrytka w której miała być złożona broń.

Niestety akcja miała inny przebieg niż planowano i w efekcie żołnierze nigdy do Dobromierza nie dotarli. Nie wiemy też co potem stało się z barakiem.

Opis zdarzenie w historii oddziału M.Tarchalskiego (patrz: Czerwiec/lipiec 1944r. – Akcja „Koppe”).

3 września 1944r. - potyczka
Po odwołaniu marszu na pomoc walczącej Warszawie, akcja "Zemsta", zmobilizowane oddziały przeszły do wyznaczonych terenów. W Obwodzie Włoszczowa przez cały czas przebywał II batalion 74 pułku piechoty. W dniu 3 września oddział wydzielony z 4 kompanii II batalionu pod dowództwem ppor. Andrzeja Konarskiego „Jeż” (adiutant dowódcy batalionu) przeprowadziła w okolicach Dobromierza, na szosie Przedbórz – Włoszczowa, zasadzkę. Ostrzelano i zatrzymano dwa niemieckie samochody osobowe. Pięciu Niemców zostało rannych, a jeden samochód spalono. Rannych, po opatrzeniu, odesłano drugim samochodem do Włoszczowy. Ogółem bez strat własnych zdobyto: dwa pistolety maszynowe, jeden karabin, trzy pistolety, dwie lornetki oraz oporządzenie.

Więcej o walkach 74 pp we wrześniu 1944r. - TUTAJ

Źródło: http://akokregkielce.pl/placowka-dobromierz/articles/placowka-dobromierz.html